Nowe zagrożenia w sieci

Czy wiesz, że ….

Dla dzieci i młodzieży wszystko to, co dzieje się w Internecie jest prawdziwe, a informacje, które znajdują się w wirtualnym świecie, są równie ważne, jak te pozyskiwane w kontaktach bezpośrednich. Duża część użytkowników obie rzeczywistości traktuje jako tak samo ważne i przebywa w nich z równym zaangażowaniem. Dynamiczny rozwój serwisów internetowych, których zawartość tworzona jest przez użytkowników, spowodował problem większej ilości szkodliwych treści, do których dostęp (czasem nieświadomie) mają dzieci i młodzież.

Z badań przeprowadzonych przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę wynika, że…

• 84% badanych nastolatków w wieku 13-15 lat słyszało o patotreściach. Częściej byli to chłopcy niż dziewczynki,
• 37% nastolatków przyznało się, że oglądało takie nagrania,
• 43% nastolatków, którzy mieli styczność z patotreściami , oglądali je co najmniej raz w tygodniu,
• 38% nastolatków, którzy oglądali patotreści, uważa, że pokazują one prawdziwe życie,
• 5% nastolatków, którzy oglądali patotreści w Internecie, w ciągu ostatnich 12 miesięcy wydało swoje pieniądze na tzw. Donejty,
• 88% nastolatków, którzy oglądali patotreści, stwierdziło, że było to dla nich niepokojące doświadczenie.

Źródło: https://fdds.pl/wp-content/uploads/2019/08/fdds-raport-patotresc-www.pdf

Warto znać te pojęcia:

1. Patotreści – treści prezentowane w sieci w postaci transmisji internetowej (stream), fragmentów transmisji (shoty), filmów, zdjęć i innych form przekazu, w których nadawca lub grupa nadawców prezentuje zachowania sprzeczne z normami społecznymi, niosące demoralizujący przekaz, obejmujący zachowania takie jak: przemoc fizyczna, psychiczna, seksualna, libacje alkoholowe, poniżanie, zażywanie narkotyków i inne.
2. Patostream – transmisja internetowa na żywo, prowadzona w serwisach internetowych udostępniających wideo strumieniowe (np. w serwisie YouTube), w trakcie której prezentowane są liczne zachowania powszechnie uznawane za będące dewiacjami społecznymi, w tym zwłaszcza takie jak: libacje alkoholowe, przemoc domowa lub wulgaryzmy.
3. Hejt – wszelkie formy wypowiedzi, które szerzą, propagują czy usprawiedliwiają nienawiść rasową, ksenofobię, antysemityzm oraz inne formy nienawiści bazujące na nietolerancji, m.in.: nietolerancję wyrażającą się w agresywnym nacjonalizmie i etnocentryzmie, dyskryminację i wrogość wobec mniejszości, imigrantów i ludzi o imigranckim pochodzeniu, obelżywe, wulgarne komentarze dotyczące osób publicznych lub prywatnych.
4. Cyberprzemoc – stosowanie przemocy poprzez: prześladowanie, zastraszanie, nękanie, wyśmiewanie innych osób z wykorzystaniem Internetu i narzędzi typu elektronicznego takich jak: SMS, e-mail, witryny internetowe, fora dyskusyjne w Internecie, portale społecznościowe i inne. Przykładowe formy cyberprzemocy: rozsyłanie kompromitujących materiałów, włamania na konta pocztowe i konta komunikatorów w celu rozsyłania kompromitujących wiadomości, rozsyłanie otrzymanych danych i wiadomości jako zapisu rozmowy czy kopii e-maila, tworzenie kompromitujących i ośmieszających stron internetowych.
5. Mikropłatność – płatność dokonywana na niewielkie kwoty (od kilku do 20 złotych), na przykład w formie donejtów dla autorów PATOSTREAMINGU w zamian za możliwość dodania swojego komentarza lub interakcje z prowadzącym. Mikropłatności służą również do kupowania dodatkowych funkcji w grach sieciowych lub dostępu do ukrytych dla zwykłego użytkownika, dodatkowych treści. Mikropłatności mogą służyć również do wspierania osób potrzebujących lub innych zbiórek publicznych. Z drugiej strony mikropłatności wykorzystywane są także do uprawiania internetowego hazardu.

Analizując wpływ patotreści na młodych odbiorców, należy wziąć pod uwagę rolę, jaką w ich życiu odgrywa medium, w którym te treści są dostępne. Pomimo tego, że YouTube jest używany we wszystkich grupach wiekowych, to właśnie wśród nastolatków ta platforma jest szczególnie popularna – według badań z 2017 r. korzysta z niego regularnie 86% młodych ludzi. Wśród amerykańskich nastolatków w wieku 13–18 lat spośród bohaterów kultury masowej to właśnie youtuberzy oceniani są jako mający największy wpływ. Nietrudno to zaobserwować również w Polsce – youtuberzy cieszą się wśród młodych ludzi statusem gwiazdy. Są postrzegani jako wzory do naśladowania, rozpoznawani na ulicach. To może dawać poczucie, że tak naprawdę każdy, niezależnie od wieku, może zostać youtuberem i na tym zarabiać. W brytyjskich badaniach nastolatków blisko 35% ankietowanych przyznało, że chciałoby zostać youtuberem. Rozmowy i doświadczenie z nastolatkami w Polsce potwierdzają duże zainteresowanie karierą w tym serwisie w tej grupie wiekowej. Na popularność tego kanału i jego twórców wpływa kilka istotnych czynników.

W przeciwieństwie do znanych z mediów tradycyjnych celebrytów youtuberzy są przez młodych ludzi postrzegani jako bardziej autentyczni. Dają swoim odbiorcom dostęp do siebie w różnych, czasem intymnych, wstydliwych, a nawet ośmieszających ich sytuacjach oraz swobodnie wypowiadają się na tematy bardzo osobiste, takie jak: seks, relacje, ciało, zdrowie.

 Nastolatki kopiują zachowania, która oglądają w materiałach internetowych twórców, m.in. sposób komunikacji, ubierania się, malowania, dbania o siebie, działania, interakcji z innymi. I tak jak w przypadku większości nadawców, mechanizmy te można traktować jako nową jakość czasów, w których żyjemy, tak w przypadku nadawców patotreści mogą one budzić szczególny niepokój. Szczególnie, że w odbiorze młodych ludzi przekraczanie granic, przemoc, wulgarność zaczynają być łączone z profitami finansowymi, zasięgami, fejmem (sławą). Jak stwierdzali podczas wywiadów sami nastolatkowie: Powszechność i ogólnodostępność patotreści sprawiają, że dzieci i młodzież nie tylko słyszały o takich materiałach umieszczanych w sieci (84% badanych nastolatków), lecz także same je oglądały (37% badanych).

            Patotreści prezentują przemoc fizyczną, psychiczną, seksualną, promują zażywanie substancji psychoaktywnych, gloryfikują poniżanie, lekceważenie innych. Demoralizujący przekaz tego typu materiałów nie podlega dyskusji. Trudno jednak przewidzieć długofalowe skutki oglądania takich treści przez dzieci. Zależy to od wielu czynników, tj. wieku, poziomu rozwoju psychospołecznego, doświadczeń, różnic indywidualnych, kontekstu społeczno-kulturowego. Z tego, co wiemy na podstawie badań, rozmów z dziećmi i młodzieżą z Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111 czy doświadczeń płynących z bezpośredniej pracy terapeutycznej z nastolatkami, warto podkreślić, że oglądanie patotreści jest z całą pewnością szkodliwe dla dzieci i może nieść ze sobą różnorakie koszty, zarówno emocjonalne, jak i poznawcze. Na bardzo ogólnym poziomie można wnioskować, że kontakt z patotreściami może: 

 • sprawić, że dziecko zaczyna postrzegać świat jako niezrozumiały, groźny, traci poczucie bezpieczeństwa, szczególnie kiedy bezkrytycznie odbiera przekaz płynący z patofilmów czy nie potrafi ich odpowiednio zinterpretować;

 • wpływać na kształtowanie nieprawdziwych przekonań na temat świata i ludzi;

• zachęcać do zachowań szkodliwych dla zdrowia i niebezpiecznych kontaktów;

• generować takie emocje, jak: niepokój, lęk, wpływać na obniżenie nastroju lub nadmiernie pobudzać, a nawet uzależniać;  

• wpływać na desensytyzację (znieczulenie) na bodźce, które pojawiają się w patotreściach, tj. przemoc, agresję, seksualizację,

• wyzwalać zachowania agresywne postrzegane przez młodzież jako formę zabawy, odreagowania stresu,
• zachęcać do tego typu zachowań ze względu na gratyfikacje finansowe, uznanie wśród rówieśników,
• promować szkodliwe wzorce dotyczące seksualności, w szczególności dotyczące uprzedmiotowienia dziewcząt i kobiet oraz pomijania emocjolnalnej strony seksualności człowieka.

Więcej na temat patotreści w Internecie znajdą Państwo w raporcie przeprowadzonym w 2019r. przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę we współpracy z Rzecznikiem Praw Obywatelskich:

https://fdds.pl/wp-content/uploads/2019/08/fdds-raport-patotresc-www.pdf

Pedagog szkolny